Pętla Galmus
Markušovce
Markušovce są starą zabytkową miejscowością, leżącą w dolinie rzeki Hornadu, na wschód od miasta Spiska Nowa Wieś. W przeszłości miały znaczący wpływ na życie Spiszu, ponieważ tutaj była siedziba rodu Máriássych. Zabytki kultury i historii, które tworzą podlegający ochronie prawnej zespół zabudowy zabytkowej, sprawiają, że miejscowość ta jest predystynowana do rozwoju ruchu turystycznego. Pierwsze wzmianki o Markušovcach pochodzą z początku XII wieku, kiedy to zostały one wymienione jako osada graniczna i punkt strażniczy.
Podczas wizyty w Markušovcach na pewno należy zwiedzić tutejsze zabytki, na przykład Markušovský hrad. Zamek jedynie częściowo zachował się do dziś i nie jest udostępniony do zwiedzania. Koło niego przechodzi szlak wiodący aż do kościoła. W Markušovcach jest też gotycki kościół św. Michała z XIII wieku z zachowanymi częściami zamku. W czasach, kiedy miejscowość była siedzibą rodu Mariassych, zbudowano w niej renesansowy kasztel, później przebudowany w stylu rokokowym. W pałacu znajduje się ekspozycja zabytkowych mebli, a otoczony jest francuskim parkiem z rokokowym zameczkiem letnim Dardanely, w którym urządzono ekspozycję instrumentów klawiszowych.
Występują tu również ciekawe atrakcje przyrodnicze, takie jak oddalony 5 km od samej miejscowości Markušovský skalný hríb (grzyb skalny). Znajduje się w Kotlinie Hornadzkiej na stromym zboczu na wysokości 470 m n.p.m. Jest to najpiękniejsza forma skalna tego typu na Słowacji. Powstała w tzw. hornadzkich warstwach trzeciorzędowych. Składa się z wysokiego na 8 m trzonu, zbudowanego z mniej odpornych na wietrzenie zlepieńców, które rozpadły się szybciej niż piaskowce, tworzące kapelusz grzyba o średnicy ok. 3 m. Na uwagę na pewno zasługuje też Markušovská dolina, oferująca różnorodne możliwości relaksu, turystyki, jazdy na rowerach, co sprawia, że cieszy się dużą popularnością wśród młodszych i starszych mieszkańców. Kolejną atrakcją przyrodniczą są Markušovské steny. Jest to obszar chroniony położony w Kotlinie Hornadzkiej na lewym brzegu rzeki Hornadu, między miejscowościami Markušovce a Matejovce nad Hornádom. Niepowtarzalny wygląd nadają temu miejscu strome ściany skalne, w których przyroda w okresie czwartorzędu w wyniku erozji, działania wody, lodu, słońca i wiatru stworzyła wyjątkowe formacje skalne.
Poráčska dolina
Poráčska dolina położona jest w Rudawach Słowackich w pobliżu Słowackiego Raju poniżej miejscowości Poráč i ma szerokość około 9 km. Jest to długa dolina krasowa, wydrążona w wapieniach przez Poračský potok.
Dolina ma charakter krasowiejącego wąwozu przełomowego, którego wylot znajduje się koło miejscowości Slovinky. Jest wciśnięty między formacje skalne Vápenika, Červenych skál i Slovinskiej skaly, które są częścią płaskowyżu Galmus. W jego wapiennych ścianach znajduje się wiele jaskiń. Najmniejszą z nich jest Homološova jaskyňa, położona na wysokości około 800 m, powyżej dawnego schroniska Čierny bocian. Roślinność leśna porasta właściwie całą Poráčską dolinę. W większości są to naturalne pierwotne lasy bukowo-jodłowe. W zaroślach nad brzegami potoku występuje głównie: olsza szara, wierzba krucha i purpurowa oraz czeremcha.
W dolinie są ośrodki rekreacyjne z boiskami oraz wyciągami narciarskimi (SKI BRODOK i PORAČ PARK), znakowane szlaki turystyczne, trasy rowerowe, a także różne obiekty noclegowe.
Štôlňa Pavol
Wydrążenie sztolni Pavol datowane jest na XVIII wiek, w którym nastąpił wielki rozwój górnictwa na całej Słowacji. Znajduje się ona w Poráčskiej dolinie, na wschód od sztolni Peter koło dawnej „Zielonej chaty” zbudowanej na hałdzie u jej wylotu.
Kiedy w latach 60. XX wieku Poráčska dolina stała się atrakcyjnym miejscem rekreacyjnym, Železorudné bane (Kopalnie Rudy Żelaza) Rudňany zbudowały pierwsze schronisko, wyciąg narciarski i kąpielisko. Następnie na Suchym vrchu koło sztolni Peter powstał nowocześniejszy wyciąg, a na hałdzie przed sztolnią Pavol drewniana tzw. „Zielona chata”, w której mieścił się bufet. Przed zasypanym wylotem sztolni Pavol zbudowano ze zbrojeń i obudów górniczych makietę sztolni, którą wykorzystywano jako piwnicę do przechowywania żywności. Chatę tę obecnie Tovarišstvo poráčskeho baníctva (Towarzystwo Górnictwa Poráčskiego) zaadaptowało na Muzeum Górnictwa.
Galmus
Płaskowyż oraz pasmo górskie Galmus położone są w północno-wschodniej części Gór Wołowskich i tworzą płytę wapienno-dolomitową, którą leżąca pomiędzy nimi Poráčska dolina dzieli na dwie części. Zaliczane są do masywu Hnileckých vrchów, a zbudowane z wapieni. Od północy ich granicę wyznacza rzeka Hornad, od zachodu Markušovský potok, a od południowego wschodu Slovinský potok. Ten teren krasowy o długości 10 km i średniej szerokości 5 km zajmuje powierzchnię około 50 km2.
Tworzą go wniesienia: Skala (1014 m n.p.m.) Matisovec (877 m n.p.m.), Suchinec (943 m n.p.m.) i Holina (880 m n.p.m.) oraz położony pomiędzy wspomnianymi szczytami płaskowyż o powierzchni 3 km2.
Najlepiej zachowana puszcza w całym paśmie Galmusu znajduje się u wylotu Svätojánskej doliny, na wysokości 550–750 m n.p.m. Występują tu różne formy krasowe, takie jak lapiazy, leje i jaskinie. Najbardziej znana jest Šarkanova diera o długości 177 metrów ze znaleziskami archeologicznymi. Największymi atrakcjami tego pasma są dwa rezerwaty przyrody o znaczeniu krajowym: Červené skaly i Galmuská tisina. Na terenie pasma Galmus powstały dwa obszary chronione mające znaczenie dla Wspólnoty Europejskiej: Galmus i Jánsky potok. W tym paśmie jest wiele szczytów i miejsc widokowych, z których można podziwiać przepiękną panoramę okolicznej przyrody.
W Galmusie znajdują się ośrodki rekreacyjne i narciarskie, jest tu wiele tras turystycznych oraz rowerowych. W zimie nie brakuje również utrzymywanych tras do uprawiania narciarstwa biegowego.
Zahura
Za Horou lub potocznie Zahura to dzielnica miasta Spiskie Włochy, ośrodek turystyczny oddalany 3 km od centrum miasta. Jest tu wyciąg narciarski dla początkujących, a obok niego jezioro, w którym latem można się kąpać. W zimie jezioro zamarza i można po nim jeździć na łyżwach. Wyżywienie i zakwaterowanie oferuje wyremontowane schronisko SABINKA. Właśnie ten obiekt zajmuje się w zimie utrzymaniem tras do uprawiania narciarstwa biegowego, a zainteresowanym oferuje również przejażdżki skuterem śnieżnym. Można także zażyć kąpieli w kadzi.
W pobliżu znajduje się ośrodek narciarski Plejsy i kryta pływalnia w Krompachach. W lecie ośrodek ten oferuje wiele możliwości relaksu, uprawiania turystyki rowerowej i sportu.
Šikľavá skala
Šikľavá skala to największy wodospad na płaskowyżu Galmus, który jest jedną z licznych form krasowych, rozrzuconych po całym tym terenie.
Woda ściekająca po potężnej, stromej skale wapiennej tworzy zimą wysoki na około 14 metrów i szeroki na 30 metrów lodospad oraz ciekawe formy lodowe. W tych mroźnych dniach woda skapuje ze skały, więc lodospad wciąż się powiększa. Wielu turystów uważa go za jeden z najpiękniejszych lodospadów na Słowacji.
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody i krajobrazu wodospad jest pomnikiem przyrody.
Route description
Pętla Galmus zaczyna się koło zabytkowego kasztelu w Markušovcach. Należy jechać na wschód wzdłuż rzeki Hornad główną drogą. Trasa jest oznaczona jako czerwony szlak rowerowy i żółty szlak turystyczny. Na rozdrożu Olše trzeba skręcić w lewo w kierunku miejscowości Matejovce nad Hornádom.
W Matejovcach dojeżdża się do skrzyżowania czerwonego i niebieskiego szlaku rowerowego. Można pojechać którąkolwiek z dróg, bo i tak wraca się do tego punktu. My wybraliśmy niebieski szlak, który prowadzi wzdłuż rzeczki i zaraz za wsią skręca w lewo pnąc się podjazdem w górę. Jadąc przez lasy i łąki do wsi Poráč pokonuje się różnicę wysokości około 300 metrów.
Dojeżdża się do mapy na rozstaju niebieskiego i zielonego szlaku rowerowego. Należy zjechać zielonym szlakiem rowerowym prosto do Poráčskej doliny. W dolinie są: ośrodek rekreacyjny, obiekty noclegowe, sztolnia i ośrodek narciarski. Dalej trasa prowadzi zielonym szlakiem przez wąwóz koło rzeki wciąż schodząc w dół aż do rozstaju Ploštiny.
Po rekreacyjnym zjeździe trzeba uważać, żeby nie przeoczyć strzałki Ploštiny. Tu należy skręcić w lewo na niebieski szlak i bardzo stromym podjazdem dojechać do obszaru chronionego Galmus. Na niecałych trzech kilometrach trasa wznosi się o 300 metrów, co wyraźnie czuć. Dobra wiadomość jest taka, że to już ostatni ostry podjazd na trasie.
Koło chaty Galmus tryska źródełko, z którego można nabrać wody, jeśli podczas podjazdu wypiło się jej zapas. Od chaty zjeżdża się żółtym szlakiem rowerowym aż do jeziora ZA HORĄ. To kolejny pięknie położony teren wypoczynkowy z restauracją.
Po zregenerowaniu się, dalej jedzie się trasą, która teraz prowadzi czerwonym szlakiem rowerowym w kierunku Olcnavy i Vítkovic. Stąd jest tylko kawałek do skrzyżowania tras rowerowych w Metojovcach, na którym już byliśmy, ale jeszcze chwilę wcześniej warto zatrzymać się koło ciekawostki przyrodniczej Šiklavá skala. W miesiącach zimowych i podczas długotrwałych mrozów tworzy ona przepiękne widowisko.
Drogę z Matejoviec już znamy, więc jadąc płaskimi drogami powiatowymi po chwili jesteśmy koło kasztelu w Markušovcach.
