1. Przejechać się trasami kolejowymi, które normalne są niedostępne

Wyjątkowe letnie pociągi turystyczne

Super! Wreszcie można przejechać się słynną linią aż do wsi Slavošovce! Możesz teraz postawić własną stopę w zazwyczaj niedostępnych miejscach. Dobrze, dobrze, ale najpierw wtoczą się tam koła pociągu, który ma teraz przywilej wjazdu do tych czarownych miejsc i może cię tam zawieźć. Według wzmianek historycznych mieszkał tu w XII wieku na niedostępnym zamku Gumur rycerz o takim samym imieniu. On zatem najlepiej wiedział, że region ten będzie opływał w wyjątkowe naturalne bogactwa. Tutejsze krajobrazy tworzy przede wszystkim największy obszar krasowy na Słowacji – Park Narodowy Słowacki Kras (Slovenský kras) z jego wąwozami, jaskiniami i ospą krasową, a także zabytki kultury i historii.

Więcej informacji o letnich turystycznych pociągach znajdziesz TU.

2. Odkryć Szlak Gotyku – zwiedzić kościółki należące do Pętli Štítnickiej

Plešivec, Štítnik, Koceľovce, Ochtiná

Szlak Gotyku – to trasa turystyki poznawczej, a ta jego pętla prowadzi do najciekawszych i najcenniejszych skarbów Spiszu i Gemeru, których znaczenie zdecydowanie przekracza granice regionu oraz Słowacji. Są one nieodłączną częścią europejskiego dorobku kulturowego. Przemierz malownicze ścieżki Szlaku Gotyku, z których wszędzie wkoło będziesz z podziwem oglądać olśniewający od stuleci gotyk, bo właśnie w tym stylu zbudowano tu budynki i ozdobiono ich ściany.

Plešivec znaczy po słowacku łysy, ale nie zobaczysz tu żadnych łysych ścian, wręcz na odwrót! Tutejsze malowidła należą do najcenniejszych dzieł malarstwa ściennego XIV wieku po północnej stronie Alp. Choć dziś to już tylko częściowo odkryte freski, zaliczane są do najcenniejszych średniowiecznych malowideł naściennych na Słowacji. Podczas przeprowadzonej w 1938 roku przez węgierski Instytut Ochrony Zabytków renowacji tutejszego kościoła odkryto malowidło przedstawiające dwóch świętych królów węgierskich – Stefana i Emeryka – znajdujące się na południowej elewacji, a w południowo-wschodnim narożniku prezbiterium postać świętego. W latach 1977-1978 odkryto i odrestaurowano malowidła w południowej części prezbiterium. Są to dwie sceny biblijne ułożone w dwóch poziomych pasach biegnących jeden nad drugim. W górnym z nich jest tylko częściowo zachowana Ostatnia Wieczerza, lecz pod nią znajduje się monumentalna scena przedstawiająca Ukrzyżowanego Chrystusa wraz z dwoma łotrami, trzema Mariami i św. Janem, grupą faryzeuszy, żołnierzami na koniach oraz innymi postaciami. Prócz monumentalności tej sceny zadziwia także kunszt wykonania niektórych detali, zwłaszcza twarzy faryzeuszy i św. Jana oraz umieszczenie przez autora wśród tłumu zgromadzonego pod krzyżem symbolu ewangelisty Marka – głowy lwa, co jest rzadko spotykanym zabiegiem. Podziwu godne jest również mistrzowskie opanowanie skrótu malarskiego, co jest widoczne w przedstawieniu ciała łotra w przedśmiertnym skurczu, po prawicy Chrystusa. Zastosowany tu sposób tworzenia plastycznych aureoli za pomocą drewnianych kołków jest charakterystyczny dla włoskiego malarstwa z pierwszej połowy trecenta (XIV wieku).

Štítnik. Załóż przyłbicę, po słowacku štít, bo zaatakuje cię tyle niewiarygodnego piękna, że z trudem stawisz czoła freskom kościółka w Štítniku. Jego historia sięga początku XIV wieku. Już zaprojektowano go z dość dużym rozmachem jako gotycką trójnawową bazylikę wzniesioną na miejscu poprzedniego kościoła. Zdobiące go freski zajmują powierzchnię około 200 metrów kwadratowych i są największym zachowanym przykładem średniowiecznego malarstwa naściennego na Słowacji. Częścią wyposażenia kościoła są również dobrze zachowane i wciąż działające 500-letnie organy. Obecnie ten obiekt sakralny jest kościołem parafialnym wiernych wyznania ewangelickiego, a oprócz mszy, często odbywają się w nim różne koncerty muzyki dawnej.

Koceľovce. Obezwładniony pięknem gotyku przyjdź nabrać sił do kolejnego kościoła, w miejscowości Koceľovce. To znowu miód na serce. Całe prezbiterium jest pokryte freskami z lat 1360-1380. Jest to jedno z największych jednolitych gotyckich malowideł na Słowacji. Freski są niemal wszędzie. To dotychczas największa, spośród wszystkich znajdujących się w gemerskich kościołach, zwarta powierzchnia malowidła. Cechuje się bezpośrednim, wręcz narracyjnym sposobem przekazu, wyraźną linearnością i niespotykaną ogólną siłą wyrazu. Poszczególne sceny są rozmieszczone na całej powierzchni ścian zewnętrznych i sklepienia prezbiterium w trzech poziomych pasach ułożonych jeden nad drugim. Poszczególne malowidła świadczą o tym, że w przeszłości ten region był niezwykle bogaty. Dziś jest to miejsce emanujące bogactwem emocji, jakich dostarcza sztuka, która tobą całkowicie zawładnie.

Więcej informacji znajdziesz TU.

3. Rozszyfrować gotycki rebus w kościółku w Ochtinej

Ochtiná

Po porannej kawie „trzy w jednym“ wyrusz rozwiązywać łamigłówki, podczas których naprawdę przyda ci się kofeina. Trzy twarze jednego boga są przecież wielkim wyzwaniem. Na swój sposób ten symbol świadczy o tym, że trójgłowy bóg Trzygłów został pokonany, niczym trójgłowy smok, przez – wciąż żywy i unoszący się w powietrzu na skrzydłach gołębicy symbolizującej Ducha Świętego – kult chrześcijańskiego Trójjedynego Boga. W obramowaniu rozetowego okna zamykającego prezbiterium znajduje się okrągły medalion z archaicznym przedstawieniem Trójcy Świętej w formie jednej głowy z trzema twarzami (podobne przedstawienie znajduje się na Słowacji tylko w kościele św. Ducha w miejscowości Žehra na Spiszu oraz w kościele Trójcy Przenajświętszej w gemerskiej wsi Rákoš). Takie wyobrażenie Trójcy Świętej stosowano do Soboru Trydenckiego (1545-1563). Uważane jest za dawny średniowieczny symbol, więc stało się logo tutejszego kościoła i gemerskiego Szlaku Gotyku.

Kolejna mega dawka cennych fresków! Kościół ewangelicki w Ochtinej nosi cechy stylu romańskiego, gotyckiego i barokowego, a jego wnętrze zdobią przepiękne freski. Jest jednym z najstarszych oraz najciekawszych zabytków wiejskich na Gemerze. Około połowy XIV wieku kościół ten został ozdobiony figuralnymi malowidłami naściennymi wykonanymi techniką fresku (malowania na świeżym mokrym tynku). Początkiem XVI wieku do niewielkiego kościoła dobudowano północną nawę boczną zwieńczoną sklepieniem gwiaździstym. W trzech pierwszych dekadach XVII wieku, gdy był już kościołem ewangelickim, pobielono średniowieczne freski, a w XVIII wieku wykonano nowy strop nawy w formie sklepienia pruskiego. Gotyckie malowidła na ścianach pokrywają całe wnętrze prezbiterium, a ich fragmenty zachowały się także na obecnym poddaszu. Po południowej stronie nawy widać tylko kilka fragmentów młodszej renesansowej ornamentyki, pod którą zapewne znajduje się warstwa starszych malowideł. Jednym z fresków, który robi największe wrażenie, jest Ostatnia Wieczerza zwracająca uwagę nie tylko swoją kolorystyką, ale także pewnym rodzajem intymności najsilniej wyczuwalnej w kolejnej scenie Modlitwa w Ogrodzie Oliwnym.

Więcej informacji znajdziesz TU.

4. Wybrać się na piechotę z Ochtinej do Ochtińskiej Jaskini Aragonitowej (1 z 3 jaskiń tego typu udostępnionych do zwiedzania na całym świecie)

Ochtinská aragonitová jaskyňa (Ochtińska Jaskinia Aragonitowa)

W drugiej połowie XIII wieku osiedliło się na tym terenie osiem niemieckich rodzin – „kolonistów“, a ponieważ w języku staroniemieckim liczebnik osiem brzmiał „ocht“, wieś nazwano Ochtiná. Wyrusz teraz drogą, którą przybyło tu pierwszych osiem niemieckich rodzin. Tutejsze złoża rudy żelaza, którą wydobywano na pobliskim wzgórzu Hrádok, pozwoliły im założyć prężną osadę. Zejdź do podziemnego ochtińskiego królestwa, zajrzyj w głąb dziejów, w samo serce podziemnego piękna, zerwij kwiat – najcenniejszy wykwit aragonitowy zwany kwiatem żelaza przypominający kształtem koral. Jaskinię – będącą ewenementem na światową skalę – odkryto w 1954 roku zupełnie przypadkiem podczas wykonywania badawczego odwiertu geologicznego. W 1972 roku udostępniono ją do zwiedzania. W sztolni prowadzącej do Ochtińskiej Jaskini Aragonitowej musisz pokonać 104 schody, zanim wejdziesz w świat piękna, które mogła stworzyć tylko wszechmocna Matka Natura. To unikat na skalę światową znajdujący się na terenie maleńkiej Słowacji, ponieważ jest to jedna z trzech jaskiń aragonitowych udostępnionych do zwiedzania na naszej planecie. Pozostałe dwie znajdują się w Meksyku i w Argentynie. Łączna długość jaskini to 300 metrów, z czego 230 m udostępniono do zwiedzania, na które należy przeznaczyć pół godziny. Choć wymiary jaskini nie są imponujące, jest ona wyjątkowo cenna. Różnorodne wykwity aragonitowe w kształcie spirali, igiełek lub przypominające korale, tworzą kalejdoskop urzekających obrazów. Za najpiękniejsze miejsce w jaskini uważana jest Sala Drogi Mlecznej z białym kryształami aragonitu w szczelinie stropu wyglądającymi w świetle lamp jak gwiazdy naszej galaktyki.

5. Znaleźć Jonasza i wieloryba w Štítniku Štítniku

Štítnik

Okazały kościół na rynku w Štítniku zdobią gotyckie freski, przed którymi staniesz w niemym zachwycie. To niezapomniane wrażenie. Człowiek w mgnieniu oka, niczym przez portal czasu, przenosi się z XXI wieku w średniowiecze. Podziwiaj sceny z Apokalipsy, jeźdźców na koniach, krwawoczerwonego świętego Bartłomieja ze skórą, z której go odarto, przerzuconą przez ramię. Wszystko to zobaczysz na gotyckiej, najstarszej, wschodniej ścianie nawy bocznej. Tu właśnie zastosowano technikę prawdziwego fresku, którą posługiwali się głównie włoscy mistrzowie. Ciekawostką jest, że scena ze starotestamentowej przypowieści o Jonaszu i wielorybie, pojawia się w tym kościele kilkukrotnie: w postaci płaskorzeźby w nastawie głównego ołtarza, jako obraz tablicowy na jednym z epitafiów oraz jako niewielka scena we freskach. Ze względu na trzykrotne powtórzenie tego motywu Jonasz został umieszczony w logo kościoła. Nie zaprzątaj sobie jednak głowy wyłącznie biblijną trójką, bo Štítnik może się także poszczycić biblijną siódemką. Spójrz na gotyckie okno. Te okręgi symbolizują świecki motyw siedmiu sztuk wyzwolonych, tzw. Septem artes liberales. Znajdziesz tam: logikę, arytmetykę, gramatykę, retorykę, astronomię oraz muzykę. Zobaczyć coś takiego wśród motywów biblijnych to prawdziwa rzadkość. Drugą taką alegorię znajdziesz dopiero w Lukce we włoskiej Toskanii.

Więcej informacji znajdziesz TU.

6. Przejść tunel Slavošovski i Koprášski

Tunel Slavošovský

Zazwyczaj może tu wejść tylko kolejowa strażniczka dawnych tajemnic szyn kryjących się w ciemnościach tunelów, ale dzisiaj ty możesz wejść w absolutną ciemność, w której odkryjesz wielkie tajemnice. Przechadzka tunelem ma swój nimb tajemniczości i wyjątkowy charakter. Tunel Slavošovský  pod górą Homôlka wraz z pobliskim tunelem Koprášskim oraz wiaduktem – to miejsca dostarczające silnych wrażeń. Tymi opuszczonymi tunelami kolejowymi nigdy nie przejechał żaden pociąg, ale można i warto je zwiedzać. Panuje w nich magiczna ciemność, chłodna wilgoć i niezmącona cisza. Rzuć snop światła z czołówki lub innej latarki na tajemnice ciemnych tuneli. Śmiałkowie, którzy weszli do tuneli, twierdzą, że to solidna dawka adrenaliny. To naprawdę wyjątkowa przygoda, której warto zakosztować! Tunel Slavošovský ma 2,4 km długości i 6 m wysokości. Łączy miejscowości Slavošovce i Magnezitovce, lecz nigdy nie był używany. Zaczęto go budować podczas drugiej wojny światowej w 1941 roku. Uroczyste przebicie tunelu świętowano wiosną 1944 roku. Zakończenie budowy tunelu straciło znaczenie pod koniec wojny, a po wybuchu Słowackiego Powstania Narodowego już w ogóle przestano o nim myśleć. W końcu tunel stał się bezużyteczny. Budowa tunelu Koprášskiego zaczęła się marcu 1941 roku. Pomimo problemów z transportem i zaopatrzeniem trwała zaledwie kilka miesięcy. Już 11 sierpnia 1941 roku obchodzono uroczystość przebicia tunelu, którego odchylenie osi nie przekraczało 1 milimetra. Wyjątkowe jest również to, że podczas jego drążenia nikt nie odniósł żadnych obrażeń. Koprášsky tunel jest o wiele krótszy od swojego bardziej znanego sąsiada – Slavošovskiego tunelu, nie ma nawet 250 m długości, ale za to można nim spokojnie przejść nawet bez sztucznego światła. Znajdujący się u jego wylotu nigdy niedokończony wiadukt wznosi się nad malowniczą okolicą na wysokości 38 metrów i ma długość 120 metrów.

Więcej informacji znajdziesz TU.

7. Zerknąć przez Okno w przeszłość, ośrodek rekreacyjny Gombasecký areál

Gombasecký areál

Otwórz okno swojej duszy, wpuść przez nie miły powiew historii i sztuki, którym tchnie Gombasek. To miejsce jest po prostu boską bramą prowadzącą w Słowacki Kras – zapomniane gemerskie góry, których sława na nowo ożywa na twoich oczach. W liściach drzew z czasów Andrássych i jarzębu, którego owoce były nowością w czasach Marii Teresy, ciągle zachodzi fotosynteza przeszłości i na pewno to poczujesz. Wszędzie tu panuje porażający spokój. W pobliżu ośrodka są różne ciekawostki przyrodnicze, na przykład leje krasowe, przepaście, źródła, jaskinie oraz cenna fauna i flora. Ośrodek Gombasecký areál oferuje różne atrakcje. Możesz tu przez specjalne okno zerknąć w przeszłość, przejść się ścieżką edukacyjną, wejść na wieżę widokową oraz poznać historię klasztoru paulinów. Pozwól też, by otoczyło cię podziemne piękno Jaskini Gombaseckiej. To właśnie w tym miejscu pada kamienny deszcz. Ty jednak nie zamykaj okna, rozkoszuj się widokiem wszystkiego, co oferuje ośrodek Gombasecký areál.