1. Wygodnie przekroczyć granicę
Bezpośrednie połączenia kolejowe
Możesz rozsiąść się wygodnie w wagonie i delektować jazdą ekspresem, który zatrzymuje się na przystankach dziejów i życia najsławniejszego buntownika w całej naszej historii. Franciszek II Rakoczy był przywódcą ostatniego oraz największego z całej serii powstań antyhabsburskich. Kiedy w 1694 roku został jako osiemnastolatek żupanem, czyli wojewodą, šarišskim, chciał rozwijać gospodarczo i kulturalnie powierzone mu ziemie. Znał ich walory a tym, o czym z pewnością marzyłby, gdyby żył w późniejszych czasach, byłoby szybkie i wygodne połączenie między miejscowościami związanymi z rodem Rakoczych. Gdyby sam mógł podróżować takim komfortowym ekspresowym pociągiem, na pewno bywałby częściej w Koszycach. Dziś jego imię nosi wiele placówek oświatowych, ulic, placów, pomników przyrody, kultury oraz historii i to nie tylko na Słowacji, ale również na Węgrzech, w całej Europie, a nawet w Stanach Zjednoczonych. Proszę wsiadać, odjeżdżamy! Jednym z najważniejszych przystanków będzie miejscowość Borša oddalona kilka kilometrów od przejścia granicznego Sátoraljaújhely – Slovenské Nové Mesto. Niedaleko kasztelu w Boršy, ale już za granicą, są ciekawe miejsca noszące imię tego księcia. Na przykład Źródło Rakoczego powyżej miejscowości Regéc znajdujące się w pobliżu Kamienia Rakoczego na zboczu góry Nagy-Bekecs. Drugie Źródło Rakoczego znajduje się nad miejscowością Hollóháza i ukryte jest w lesie, przez który przepływa potok Nyíri. Natomiast między miejscowościami Makkoshotyka a Újhuta jest w środku jedna ze Studni Rakoczego. Miłośnicy turystyki mogą też odpocząć pod Drzewem Rakoczego w Károlyfalvie.
Połączenia kolejowe i bilety można znaleźć TUTAJ.
2. Stworzyć swój własny herb w kasztelu
Kasztel w Boršy – miejsce, w którym urodził się Rakoczy
Na mapie trasy wprost błyszczy Borša, ta perła architektury renesansu – renesansowy Kasztel Rakoczych serdecznie zaprasza miłośników kultury, pasjonatów historii, smakoszy i wszystkich innych zwiedzających, którzy tu zawitają w poszukiwaniu jadła lub noclegu. Jednym z najważniejszych wydarzeń historycznych związanych z tym miejscem jest fakt, że 27.03.1676 roku przyszedł na świat w tym kasztelu przyszły przywódca ostatniego antyhabsburskiego powstania – Franciszek II Rakoczy. W komnatach, które pełnią funkcje muzealne i są urządzone tak, że wyglądają niczym żywcem przeniesione z tamtej epoki, znajdują się ekspozycje przybliżające życie i działalność Franciszka II Rakoczego, historię rodu Rakoczych oraz samego kasztelu.Kasztel słynie także z zachowanych do dziś wielu renesansowych zdobionych obramowań okien i drzwi. Zajrzyj zatem przez okno, a potem wejdź przez drzwi, którymi tak śmiało Franciszek II Rakoczy wkroczył w naszą historię.
Wirtualna rzeczywistość
Traf w centrum historii, do samych jej początków, czyli czasów, w których urodził się najznamienitszy w dziejach tego kasztelu książę. Drugim ważnym wydarzeniem, które tu zobaczymy, a rozegrało się w kilka miesięcy po narodzinach Franciszka II Rakoczego, jest wyprowadzka jego matki Heleny Zrinskiej z maleńkim synem. W trzeciej odsłonie będziesz uczestniczyć w oblężeniu kasztelu i walkach o niego. To dopiero będzie przygoda! W czwartej ujrzysz, jak Rakoczy wraca do kasztelu już jako dorosły książę, witany salwą na wiwat i wystawną ucztą.
Escape room
Rakoczy wraz z innymi antyhabsburskimi powstańcami trafił do więzienia w Wiener Neustadt. Doskonale wiedział, że jeśli stamtąd nie ucieknie, czeka go kara śmierci, bo został uwięziony za zdradę stanu. Dokładnie zaplanował swoją ucieczkę. Teraz ty i inni uczestnicy zabawy w escape roomie musicie zaplanować ucieczkę księcia. No to do roboty!
Projekcje sferyczne
W kameralnej, bo przeznaczonej dla 15 osób, sali projekcyjnej oczarują widzów filmy wyświetlane na ekranie sferycznym (360o). Porywające 5-6-minutowe filmy, mają także walory edukacyjne. Zapewniają niezapomniane przeżycia widzom w każdym wieku. Zabawny animowany film opowiada o życiu Franciszka II Rakoczego, a widz może – siedząc w niezwykłym latającym talerzu – poznawać rodzime gatunki drzew i krzewów Kotliny Panońskiej oraz oglądać z lotu ptaka znane miejsca związane z Rakoczym. Prawdziwym rarytasem jest film prezentujący węgierskie i słowackie tańce kołowe, podczas którego widz siedzący w kręgu może obserwować pozostałych tancerzy.
Trzykrotne narodziny Rakoczego
Podczas zwiedzania ekspozycji pod tytułem Trzykrotne narodziny Rakoczego można poznać nie tylko historię kasztelu, ale także zasady funkcjonowania tutejszego państwa feudalnego, dzieje nowożytnej Europy oraz oczywiście rodu Rakoczych. Życie Franciszka II Rakoczego możesz poznać od chwili oczekiwania na jego narodziny aż po śmierć księcia w Tekirdağ. Ten film pokazuje także zabytki, które są ściśle powiązane z do dziś powszechnie czczonym bohaterem. Spośród wielu propozycji możesz wybrać to, co cię interesuje. Kreatywny zespół Uniwersytetu Sztuki i Wzornictwa im. László Moholyego-Nagyego z Budapesztu wspólnie z innymi specjalistami wymyślił tę ciekawą interaktywną ekspozycję o powierzchni 1 000 m2, którą można obejrzeć tylko tutaj.
Restauracja
Podobało ci się tu? Przeniosłeś się w czasie i zagubiłeś w przeszłości? Nic nie szkodzi, spokojnie usiądź w restauracji, znajdującej się w malowniczej okolicy. Goście mogą tu wybrać z karty różne potrawy, wśród których nie brakuje tradycyjnych węgierskich dań. Na wszystkich czeka tu profesjonalna obsługa z wieloletnim doświadczeniem serwująca przepyszne jedzenie. Skosztuj tradycyjnej zupy rybnej haláslé, gotowanego w kociołku nad ogniskiem fasolowego gulaszu z wędzonym mięsem lub pieczonego pstrąga w panierce z kukurydzy, czyli tego, co zapewne pałaszował ze smakiem także Franciszek II Rakoczy.
Noclegi
Zostaniesz tak oczarowany i zafrapowany tajemnicami życia Rakoczego, że ostatnie czego będziesz chciał, to położyć się spać w swoim prawdziwym świecie. Wybierz zatem coś z oferty noclegów w 13 pokojach superior noszących imiona brygadierów lub trzech pokojach deluxe, nazwanych imionami silnych kobiet z rodu Rakoczych. Pokoje deluxe znajdują się w zabytkowej części kasztelu, gdzie prawdopodobnie mieszkał fraucymer, czyli kobiety należące do dworu księżnej i gdzie urodził się Franciszek II Rakoczy. Do pokojów wchodzi się z krużganka, z którego jest piękny widok na dziedziniec. W foyer są meble wypoczynkowe, w których można wygodnie odpocząć na przykład z książką w ręce. Stamtąd też prowadzą drzwi do trzech różnych pokojów deluxe.
3. Zrobić sobie selfie z Franciszkiem II Rakoczym
Rodošto – ekspozycja Muzeum Wschodnio-słowackiego w Koszycach, replika domu, w którym mieszkał Franciszek II Rakoczy, przebywając na emigracji
Proszę wsiadać, jedziemy dalej, wygodnie i szybko podróżujemy w czasie aż do Koszyc, które leżą zaledwie godzinę drogi od Boršy. Nie zapomnij sobie zrobić na każdej stacji, w każdy wartym uwagi miejscu, wyjątkowego selfie z księciem Franciszkiem II Rakoczym. Na mapie dziejów przeszłości wyraźnie wyróżnia się koszycki zabytek związany z Rakoczym – Dom Pamięci Franciszka II Rakoczego, tzw. Rodošto. Kręta linia losu naszego bohatera splata się z dramatycznymi dziejami Europy Środkowej i żyjących w niej ludów. Pierwsza ekspozycja – znajdująca się w obiekcie usytuowanym na dziedzińcu Kaciej Baszty przylegającym do ulicy Hrnčiarskej – została udostępniona przez Muzeum Wschodnio-słowackie w 1991 roku. W 2013 roku nadano ekspozycji jej obecny kształt. Przedstawia ona warunki, w jakich Franciszek II Rakoczy i jego towarzysze żyli na emigracji w tureckim miasteczku Redestos położonym na obrzeżach prowincji Tekirdağ nad brzegiem morza Marmara na zachód od Stambułu. Ekspozycja jest poświęcona postaci księcia Franciszka II Rakoczego, jego życiu i śmierci na wygnaniu, przewiezieniu szczątków i uroczystemu pogrzebowi w Koszycach w 1906 roku. Najważniejszym pomieszczeniem w tym domu jest duża jadalnia, której liczne elementy ponoć wykonał i własnoręcznie ozdobił sam Rakoczy. Ekspozycję dopełniają: ówczesna broń, ryciny, obrazy – portrety członków rodziny Rakoczych i akwarele z tureckimi pejzażami, egzemplarze powstańczych monet i medali, tureckie meble z tamtej epoki, przedmioty osobiste Rakoczego, a także eksponaty związane z jego śmiercią i uroczysty pogrzebem w Koszycach.
4. Podróżować w czasie
Katedra św. Elżbiety – miejsce ostatniego odpoczynku Franciszka II Rakoczego
Krypta Rakoczego w katedrze św. Elżbiety w Koszycach powstała w 1906 roku. Dziś spoczywają w niej nie tylko szczątki księcia Franciszka II Rakoczego, ale także jego matki, starszego syna i wiernych sług. Na końcu krypty znajduje się fresk namalowany przez Andora Duditsa przedstawiający życie Rakoczego. Prochy Franciszka II Rakoczego już od ponad stu lat spoczywają w średniowiecznej krypcie katedry św. Elżbiety w Koszycach. Po unieważnieniu przez władze w Wiedniu cesarskiego dekretu uznającego księcia za zdrajcę ojczyzny i zrehabilitowaniu go rozpoczęto starania o sprowadzenie jego doczesnych szczątków do Koszyc, aby pochować je w godnym miejscu. Grobowiec zbudowano dopiero po uzyskaniu zgody cesarza Franciszka Józefa na sprowadzenie z Turcji szczątków Franciszka II Rakoczego i jego druhów. Uroczystości pogrzebowe odbyły się dnia 29 listopada 1906 roku. Na ceremonię, która zaczęła się o wpół do ósmej rano, tłumnie przybyli do Koszyc ludzie z różnych stron. Kondukt ruszył z ulicy Klobušnickiej (obecnie Masarykovej), a następnie szedł ulicą Hlavną aż do katedry św. Elżbiety. Jeszcze zanim tłum ruszył oddano salwę z 24 dział i rozdzwoniły się dzwony we wszystkich koszyckich kościołach. W grobowcu Franciszka II Rakoczego, Heleny Zrínskiej i Jozefa Rakoczego są dwie trumny. Franciszek II Rakoczy spoczywa na poduszce napełnionej ziemią z Boršy i z Veľkiego Šariša w trumnie z cyprysowego drewna, którą wstawiono jeszcze do miedzianej trumny. Również szczątki Heleny Zrínskiej złożono w cyprysowej trumnie, a tę także wstawiono do trumny z miedzi. Oprócz miedzianej trumny jest tam jeszcze jedna mniejsza cyprysowa trumna, zawierająca czaszkę, jedną kość ramienną, jedną kość udową i pięć żeber Jozefa Rakoczego. Grobowiec Rakoczego zdobi jego książęcy herb, a po bokach znajdują się herb Zrínskich i godło Hesji.
5. Popijać kawę jak panisko
Kawka w Pałacu Andrássego (obecna Aida)
Cóż, już była halasle i gulasz, a więc nadszedł czas, aby usiąść w pałacu i napić się kawy jak prawdziwy magnat! Niewiele budynków na koszyckiej Starówce zmieniło się od końca XIX wieku nie do poznania lub całkiem zniknęło z mapy miasta. Historia domów na rogu ulicy Bielej i Hlavnej jest naprawdę ciekawa. Przede wszystkim pałac Andrássego (ul. Hlavná 81), w którym obecnie mieści się cukiernia Aida, wyglądał zupełnie inaczej. Na tym miejscu pierwotnie stał o wiele skromniejszy budynek, który należał do hrabiego Dionýzego Andrássego. Był to budynek jednokondygnacyjny z podjazdem prowadzącym na ulicę Bielą. Nie mógł zatem równać się z takimi perłami architektury jak pałac Dessewffych czy Forgáchów. Hrabia postanowił go zburzyć i zbudować nową, bardziej reprezentacyjną siedzibę. Rozbiórkę starego „pałacu“ zaczęto 25 kwietnia 1898 roku, a budowę nowego całkowicie zakończono w rekordowo krótkim czasie, bo już latem 1899 roku. Na parcelach, na których znajduje się dzisiejszy pałac Andrássego, stały wcześniej trzy średniowieczne domy. Środkowy w nich zburzono na długo przed rozpoczęciem budowy pałacu, więc parcela ta była początkiem XIX wieku niezabudowana. Pozostałe dwa domy od 1800 roku należały hrabiego Štefana Andrássego – członka monackiej gałęzi tego rodu. Po 1830 roku nieruchomości te przeszły na jego syna – hrabiego Juraja Andrássego, który zabudował wolną parcelę, a zatem w 1841 roku były tu już trzy domy, które ich właściciel połączył w latach 1851-1856 wspólną fasadą. W wyniku tej przebudowy powstał dosyć duży budynek typu pałacowego. W tym skromnym pałacu 3 marca 1823 roku urodził się hrabia Július Andrássy – późniejszy żupan, czyli węgierski odpowiednik wojewody, Zemplína, który w latach 1848-49 był dowódcą powstańczej gwardii narodowej, a następnie premierem węgierskiego rządu. Ten ulubieniec cesarzowej Elżbiety piastował w latach 1871-1879 urząd austro-węgierskiego ministra spraw zagranicznych. Kolejny właściciel – hrabia Juraj Andrássy – wynajmował prywatne apartamenty pałacu na cele mieszkalne, a pomieszczenia na parterze różnym kupcom. Trzykondygnacyjny budynek z ośmioosiową mocno rozczłonkowaną fasadą został zbudowany w stylu neobarokowym. Budowały go firmy braci Jakabovców i Michala Répászkiego. Wśród zdobień fasady wyróżnia się umieszczony na gzymsie pod dachem herb rodu Andrássych. Na parterze pałacu działała aż do drugiej wojny światowej luksusowa kawiarnia ze stołami bilardowymi. Podczas wojny miała tu swoją siedzibę faszystowska partia strzałokrzyżowców. Natomiast po wojnie mieścił się najpierw Dom handlowy Hornád, a od 1970 roku Dom artykułów spożywczych. W latach 90. XX wieku uruchomiono tu cukiernię Aida. W 1982 roku obiekt ten został uznany za zabytek kultury narodowej.
6. Znaleźć Budapeszt w centrum Koszyc
Kawiarnia Moja malá Budapešť
Na każdej wycieczce dobrze jest przypomnieć sobie miejsca, gdzie już byliśmy i poczuć słodki smak wspomnień, dlatego niech kolejną stacją na trasie zabytkowego ekspresu będzie jedno z najsłodszych i najspokojniejszych miejsc w Koszycach – kawiarnia Moja malá Budapešť. Znajduje się ona w samym centrum miasta, które słynie z wyśmienitego jadła i napojów. Już wkrótce po otwarciu ten mieszczący się w dotychczas nieznanym zaułku lokal zdobył serca wszystkich swoich bywalców. Spróbuj zatem i ty choć maleńkiego kąska słodkich wspomnień w kawiarni o wielkim sercu, gdzie oprócz fantastycznych deserów, wyśmienitej kawy prosto z Budapesztu i możliwości posiedzenia pod ścianą obrośniętą pnącymi roślinami można też spróbować poruszać się na parkiecie open air przy dźwiękach bachaty, salsy i kizomby.
